Monument Waalsdorpervlakte, duingebied Meijendel

Ontwerper/kunstenaar: Firma M.M. Oosenbrug en Zonen (lees hier meer over M.M. Oosenbrug)
Onthuld op 3 mei 1946

De Waalsdorpervlakte, in het duingebied Meijendel te Wassenaar, is één van de belangrijkste Nederlandse herdenkplaatsen van de oorlog. Op de Waalsdorpervlakte werden tijdens de Tweede Wereldoorlog tussen de 250 en 280 mensen gefusilleerd door de Duitse bezetter. Ter nagedachtenis aan deze slachtoffers is er een tweeledig monument te vinden op de Waalsdorpervlakte: het monument en de bourdonklok.

Het monument op de Waalsdorpervlakte heeft zich gedurende de jaren steeds verder uitgebreid. Op 3 mei 1946 werden er door een groepje verzetsvrienden 4 houten fusilladekruisen geplaatst. In 1949 werd er een betonnen muurtje aan toegevoegd.  Op dit eenvoudige muurtje staat de tekst: “1940-1945.” Links voor het muurtje is in 1975 een plaquette geplaatst met daarop de tekst:
“Hier brachten vele landgenoten het offer van hun leven voor uw vrijheid. Betreed deze plaats met gepaste eerbied.”

De vier houten kruisen werden in 1980 vervangen door bronzen replica’s. De oorspronkelijke kruisen werden overgebracht naar het verzetsmuseum in Leeuwarden. Tijdens de jaarlijkse herdenking op 4 mei wordt er tegen het betonnen muurtje de Nederlandse vlag gevormd. Vroeger gebeurde dit met bloemen, tegenwoordig worden geverfde dennenappels gebruikt.

In de nabije omgeving van het monument bevinden zich nog twee andere kruisen. Het Rauterkruis geeft de plaats aan waar op 8 maart 1945 38 executies werden uitgevoerd als represaille voor een aanslag op SS-generaal Hanns Rauter. Ook staat er een kruis op de plek waar de meeste fusillades werden uitgevoerd. Ook deze kruisen werden in 1980 vervangen door bronzen replica’s.

Het andere onderdeel van het monument is de Bourdonklok. De klok werd op 30 april 1959 als geschenk van de burgers aan de gemeente overgedragen. Achter de komst van deze klok zat de Stichting Oorlogsmonument 1940-1945. Op de rand van de klok is een tekst van prof. Mr. R.P. Cleveringa aangebracht:
“ Ik luid tot roem en volging van die hun leven gaven tot wering van onrecht, tot winning der vrijheid en tot waring en verheffing van al Neerlands geestelijk goed.”

Op de achterkant van de klok staan de namen van de leden van de stichting gegraveerd. De voorzitter van de stichting was oud-ministerpresident prof. Mr. P.S. Gerbrandy. Het luiden van de klok speelt jaarlijks een belangrijk onderdeel bij de herdenking. De klokken luiden op 4 mei vanaf 19.15 uur tot en met het moment waarop de laatste belangstellende voorbij het monument is gelopen. Tijdens de twee minuten stilte zijn de klokken stil.

De herdenking bij de Waalsdorpervlakte werd tot en met 1986 uitgezonden door de NOS. Vanaf 1995 wordt de herdenking uitgezonden door RTL.

De Fusillades op de Waalsdorpervlakte

In de buurt van de Waalsdorpervlakte bevindt zich de Scheveningse gevangenis (Het Oranjehotel). Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de gevangenis door de Duitsers overgenomen en gebruikt voor verhoor, opsluiting en berechting van Nederlandse verzetsstrijders. Naar schatting hebben zo’n 25.000 mensen uit het hele land in Het Oranjehotel vastgezeten. Het verblijf in de Scheveningse gevangenis was veelal niet langdurig. Men werd vrijgelaten, doorgestuurd voor gevangenisstraf elders of geëxecuteerd op de nabij gelegen Waalsdorpervlakte. Dit laatste gebeurde met 215 terdoodveroordeelden uit de Scheveningse gevangenis.

Onder de personen die bij de Waalsdorpervlakte werden gefusilleerd bevonden zich onder andere leden van de verzetsgroep De Geuzen, CPN, Het Parool en Vrij Nederland.

Op 8 maart 1945 werden er op de Waalsdorpervlakte 38 mensen gefusilleerd als represaille voor de mislukte aanslag op SS-generaal Hanns Rauter. In de nacht van 6 op 7 maart 1945 werd Rauter’s auto bij de Woeste Hoeve op de Veluwe aangehouden door een verzetsgroep. Er ontstond een schietpartij waarbij Rauter flinke verwondingen op liep. Als represaille voor deze aanslag werden er op 8 maart en 12 maart in het gehele land gevangenen geëxecuteerd. In totaal werden er bijna 300 gevangenen gefusilleerd naar aanleiding van deze aanslag. Speciaal voor de 38 slachtoffers die op de Waalsdorpervlakte stierven is tussen de duinen het Rauterkruis geplaatst.

Na de oorlog werden er op de Waalsdorpervlakte belangrijke collaborateurs gefusilleerd, zoals SS-generaal Rauter, nazi-propagandist Max Blokzijl en NSB-leider Anton Mussert.

De Herdenking
Jaarlijks vindt er op 4 mei een grote herdenking plaats bij het monument op de Waalsdorpervlakte. De organisatie van deze herdenking is in handen van het Erepeloton Waalsdorp. 
Meer informatie over de herdenking vind u op: www.erepeloton.nl

Beeldmateriaal voorgaande herdenkingen:
https://www.youtube.com/watch?v=hvP5evlGTYI (nationale herdenking 2014)
https://www.youtube.com/watch?v=3qBExI4Dir0 (nationale herdenking 1949)
Bronnen:
Boom, Bart van der. Den Haag in de Tweede Wereldoorlog. Den Haag: SeaPress, 1995.
www.erepeloton.nl
www.4en5mei.nl