Monument Englandspiel, Hogeweg
Kunstenaar: Titus Leeser (1903-1996)
Onthuld op 3 mei 1980 door Prinses Juliana
Aan de rand van de Scheveningse bosjes, in het Van Stolkpark aan de zuidwestzijde van de waterpartij, vindt men het monument dat herinnert aan de 54 gevallenen van het Englandspiel. De locatie is gekozen vanwege het witte huis dat vlak achter het monument aan de Hogeweg staat. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was in dit huis de Sicherheitsdienst gevestigd. De slachtoffers van het Englandspiel werden onder andere hier verhoord.
Het monument is gemaakt door beeldhouwer Titus Leeser. Leeser heeft meerdere werken ter herinnering aan de oorlog en haar slachtoffers gemaakt, zoals onder andere het Oorlogsmonument in Zwolle en het Provinciaal Verzetsmonument Overijssel. Prinses Juliana onthulde het monument op 3 mei 1980.
Het monument bestaat uit een sokkel met daarop een beeld van een engel met verbrande vleugels en is getiteld ‘De val van Icarus.’ Het beeld verwijst op een symbolische wijze naar de Nederlandse geheime agenten die vanuit de lucht rechtstreeks in de handen van de Duitsers en hun latere dood sprongen. Op de sokkel is een plaquette bevestigd met de volgende tekst:
ZIJ SPRONGEN IN DE DOOD VOOR ONZE VRIJHEID
ENGLANDSPIEL 1942 – 1944
In dankbare herinnering aan de 54 Nederlandse agenten en allen die vielen in het inlichtingenwerk.
Op het Binnenhof is tevens een plaquette te vinden met dezelfde tekst aangevuld met de zin: “gevangen werden velen van hen dit gebouw binnengevoerd.”.
Deze plaquette herinnert aan de verhoren die plaatsvonden in de gebouwen van het Binnenhof.
De Herdenking
Jaarlijks wordt op 4 mei om 15.00 uur een herdenking gehouden bij het monument.
De tekst die wordt voorgedragen:
“Het Englandspiel, was tussen 1942 en 1944 een radiocontact tussen de Engelse geheime dienst en de Duitse Contraspionage dienst, de Abwehr.
Al vroeg na de Nederlandse capitulatie verzamelden verzetsgroepen in Nederland informatie die zonder radio moeilijk naar Engeland was te versturen. Vanuit Engeland werden agenten gedropt op Nederlands bezet grondgebied om die berichten naar de Britse geheime dienst te seinen .
De agent Huub Lauwers, die daartoe was gedropt, zond op 3 januari 1942 zijn eerste codebericht naar het Verenigd Koninkrijk. Op 6 maart werd hij in Den Haag gearresteerd. Zoals hem in Engeland was geleerd weigerde hij in eerste instantie de Duitsers medewerking te verlenen. Hij deed dat na lange verhoren toch omdat hij daardoor de Britse geheime dienst op de hoogte kon brengen van het feit dat hij was gearresteerd.
Tijdens zijn opleiding was hem namelijk geleerd in zijn morse telegrammen een opzettelijke fout aan te brengen – de zogeheten security check – en die fout weg te laten zodra hij was gearresteerd. Bij de Abwehr kende men die individuele security check niet. Op 8 maart zond hij een bericht naar Londen. Hoewel hij hierin zijn security check wegliet ondernam Londen naar aanleiding hiervan geen actie. Dit was het begin van het Englandspiel.
Voor de Duitsers was dit een uitgelezen kans om meer uit Engeland afkomstige Nederlandse agenten in handen te krijgen en de Engelsen misleidende inlichtingen te verstrekken.
In de periode 1942 – 1944 werden 54 agenten in het kader van het Englandspiel door de Duitsers gearresteerd en ter dood gebracht.
Wij herdenken met grote eerbied de jonge mensen die hun leven in de waagschaal stelden omdat zij meenden dat het hun plicht was hun vaderland te helpen bevrijden van de nazi – bezetters. Zij waren bereid het hoogste offer te brengen. Zij werden een weerloze prooi van dit vieze spel tussen geheime diensten van Duitsland en Engeland en zij werden op gruwelijke wijze door de nazi’s ter dood gebracht.
Wij weten nog steeds niet met zekerheid of zij slachtoffer waren van verraad, van een dubbelspel of van gewoon stommiteiten. Maar wij herdenken met eerbied allen die het slachtoffer werden van dit Englandspiel en wij zullen dat blijven doen, zolang dat in ons vermogen ligt.
Wij doen dat bij dit mooie monument op deze plaats, die ook herinnert aan de verhoren van de slachtoffers in het gebouw van de Sicherheitsdienst, de dienst die samenwerkte met de Abwehr en die huisde in die witte villa aan de andere kant van de weg.
Beeldmateriaal vorige herdenkingen:
https://www.youtube.com/watch?v=afj41rd3NYk
https://www.youtube.com/watch?v=kgxHOQVA4uQ